Polikistik over sendromu 1935'li yıllardan beri bilinmekte. Üreme çağındaki kadınlarda en çok rastlanan hormonel bir problemdir. Genel olarak doğurganlık çağında % 6-8 olarak karşımıza çıkmakta. En belirgin tanı kriterleri: Kanda erkeklik hormonlarında artış, buna bağlı kıllanma problemleri, adet düzensizliği (uzun aralıklı adet görme), kilo problemleri (çoğunlukla obesite), ultrasonda yumurtalıklarda inci kolye gibi dizilmiş 2-8 mm. çaplı 10-15 follikül (kist, Polikistik over) varlığıdır. Rotterdamm kriterlerine göre kıllanma, adet düzensizliği ve overlerdeki polikistik görünümlerden iki tanesinin varlığı tanı için yeterlidir.
PCOS (polikistik over sendromu) ve PCO (polikistik over) farklı kavramlardır. PCOS yukarıdaki tanı kriterlerini kapsayan komleks bir sendromdur. PCOS'lu hastaların hepsinde PCO ile uyumlu yumurtalık bulgusu olmayabilir, fakat genelde %70 kadarında ultrasonda PCO beraberinde gözlenir. Bunun gibi her PCO'lu hastada da PCOS olmayabilir. Normal adet düzeni olanların % 20-30 kadarında da PCO görüntüsü olabilir. Olguların yaklaşık % 50'sinde DHEAS hormonu, %20-30 kadarında Prolaktin (PRL) hormonu ve daha sıklıkta zayıf olanlarda LH hormonu yüksek gözlenir. PCOS'lu kadınların yumurtalıkları USG'de daha büyüktür ve daha fazla follikül kisti (AFC) içerebilir. PCOS'de obezite %30-50 arasında değişmektedir. Androjenik bir yağlanma tipi gözlenir. Henüz nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, PCOS'lu kadınların insülin dirençleri yüksektir, buna bağlı ileri yaşta tip 2 diabette artış gözlenir.
PCOS'un obezite, hiperinsülinemi (insülin yüksekliği), insülin direnci, yüksek tansiyon, yüksek kan yağları,koroner damar hastalığı arasındaki bağlantı 1960'lı yıllardan bu yana bilinir.
Polikistik over sendromlu kadınlarda elma tipi kilo alımı gözlenir. Bulgularından bir diğeri de cilt değişlikleridir. Saç dökülmesi, ciltte yağlanma, sivilcelenme gibi şikayetlerdir.
PCOS kronik anovulatur (yumurtlamama durumu) bir durumdur ve bu durum rahim içi zarının aşırı kalınlaşmasına (endometrial hiperplazi ) sebep olur. Karşılanmayan estrojen etkisi uzun vadede endometrium kanseri (rahim içi zarı kanseri) açısından önem taşır. Bu nedenle PCOS'lu bulgular düzenli uygun ilaçlarla kanatılarak rahim içi zarının düzenli dökülmesi sağlanmalıdır.
PCOS ve Kısırlık:
Polikistik over sendromunun en önemli bulgularından biri de, yumurtlamanın çok seyrek veya hiç olmamasına bağlı adet düzensizliği ve gebe kalmakta zorlanmadır. Çocuk sahibi olmak isteyen kadınlarda, yumurtlamayı uyarıcı ilaçların kullanılması gerekir. Metformin insülin direncini düşürmek için ve yumurtlamada yardımcı ajan olarak kullanılır. PCOS'lu bulgularda ilk tercih Kolmifen Sitrat'tır. %90 yumurtlama ve %30-40 gebelik elde edilir. Daha sonra gonadotropinler devreye girebilir. Bunlarla da gebelik oranları %40-50 civarındadır. Dirençli olgularda klomifene alternatif bir diğer uygulama ise ovaryan drillingtir (yumurtaların delinmesi işlemi).
Kısırlık tedavisinde bir diğer önemli konu, PCOS'lu hastaların kısırlık tedavisi esnasında aşırı uyarılma (verilen ilaçlarla aşırı cevap alma) nedenli hiperstimulasyon riskleri çoktur ve bu nedenle hayatı tehlikeye sokabilecek durumlar söz konusu olabilir. Ayrıca PCOS'lu gebeliklerde düşük oranları yüksek olduğu gibi, implantasyonu (döllenmiş yumurtanın rahim içine yerleşimi) negatif etkileyen faktörler de söz konusudur.