40 Yaş öncesi gonadotropin seviyelerindeki artışla (FSH/LH/E2) birlikte adetlerin kesilmesi olarak ifade edilebilir. Ovaryan Disfonksiyon, Foliküler Kayıp ile karakterizedir. Her yaşta olabilir. % 1-10 oranında karşımıza çıkar. Primer amenoreli vakalarda kromozomal anormalliklere sık rastlanır (%70). POY riski mikizllerde 3-5 kat artmıştır. Ergenlik öncesi gelişen amenorelerin altında genellikle kromozomal anomaliler yatabilir. Menarştan hemen sonra gelişen amenorelerde sıklıkla mozaik Turner (46 XX/45X) veya X-Kromozom trizomisi (47 XXX) tespit edilmiştir.
POY'un en sık görülme nedeni otoimmun hastalıktır (hipotiroidizm %25, Addison hastalığı %3 ve diabetes melllitus % 2,5). Enfeksiyon, geçirilmiş cerrahi girişim, genetik, otoimmün, kemo veya radyoterapi de sebeplerden olabilir.
POY mutlak bir menopoz durumu değildir. Kemo veya radyoterapi sonrası POY'da yüksek FSH / LH ve düşük E2 seviyelleri geçici olabilir. Genç yaşlardaki spontan gelişen POY olgularında %50'sinde beklenmedik ovaryan fonksiyon ve regl izlenebilmektedir. %5-10' unda spontan gebelikler gözlenir.
POY Nedenleri:
- X kromozomu kaynaklı nedenler
- 46 XY karyotip ile ilişkili mutasyonlar
- Otozomal nedenler (doğurganlık açısından önemli bazı enzimlerin mutasyonları)
- Çevresel nedenler (radyasyon, kemoterapi, viral enfeksiyonlar(kabakulak), cerrahi girişim )
- İmmünolojik nedenler (timik aplazi, otoimmün ooferit, ovaryan antikorlar
- İdiopatik nedenler
POY'un değerlendirilmesi:
- Ayrıntılı hikaye alınması
- Beta-hCG, TSH, Prolaktin, FH, LH, E2
- Ovaryan rezerv testleri (Bazal testler, FSH, E2, antrall folkül sayısı, inhibin B, AMH (Anti müllerian hormon), over volümü ve doppleri
- Karyotip tayini
- FMR1 gen mutasyon tayini (Ailesel frajil Xsendromu)
- Otoimmün hasalık ve antikor taraması (Anti adrenal antikor, adrenal fonksiyonlar,TSH)
- Kemik mineral yoğunluğu taraması
POY'da Tedavi :
Psikolojik destek, hormon replasman tedavisi, diyet ve beslenme, fertilitenin sağlanması POR'un temelini oluşturur.
POY'lu kadınlar tam olarak kısır değildir. Genç, spontan POY olgularında % 50 değişken ovaryan fonksiyon izlenmekte ve olguların % 5-10'unda spontan gebelikler bildirilmektedir. Bazı POY vakaları IVF/IVM yolu ile gebe kalabilir.
POY olgularında amaca yönelik fertilite (doğurganlık) koruyucu yöntemler göz önünde bulundurulmalı ve hastalar oosit, embriyo ve overlerin dondurularak saklanması, hormonel tedaviler, konservatif cerrahi, radyasyon sahası dışına over taşıma, over transplantasyonu gibi yöntemler hakkında bilgilendirilmelidir.